Aktualności

"Dziedzictwo I wojny światowej po stuleciu. Stan badań i ochrony". Jacek Czaplicki współautorem wyjątkowej publikacji historycznej

"Dziedzictwo I wojny światowej po stuleciu. Stan badań i ochrony" pod redakcją Małgorzaty Karczewskiej, której współautorem jest Jacek Czaplicki to książka, która powinna znaleźć się w każdej domowej bibliotece. Bogato ilustrowana publikacja stanowi inspirujące źródło wiedzy historycznej m.in. o naszym regionie.

Książka jest pokłosiem konferencji, która odbyła się w dniach 27-28 sierpnia 2020 r. w Kurpiowskiej Krainie w Wykrocie pod Myszyńcem. Wzięli w niej udział społeczni i instytucjonalni badacze dziedzictwa I wojny światowej.

Reklama

- Tematyka tegorocznego spotkania została rozszerzona w stosunku do dwóch pierwszych konferencji i obejmowała różne aspekty dziedzictwa kulturowego Wielkiej Wojny: cmentarze wojenne, badane na podstawie źródeł historycznych i archeologicznych, różne kategorie symbolicznych upamiętnień poległych, fortyfikacje oraz dziedzictwo niematerialne. Tradycyjnie, obradom towarzyszyła sesja terenowa - czytamy w nocie od redakcji książki.

Pokonferencyjna publikacja to owoc wytężonej pracy wielu autorów. Jednym z nich jest Jacek Czaplicki - wędrowiec rowerowy, badający zapomniane miejsca oraz historie Kurpiowszczyzny, Jego teksty wielokrotnie ukazywały się na łamach "Mojej Ostrołęki".

Jacek Czaplicki jest współautorem opublikowanego w książce "Dziedzictwo I wojny światowej po stuleciu. Stan badań i ochrony" tekstu poświęconego cmentarzowi we wsi Zawady w gminie Baranowo, który powstał po 1915 roku.

"Cmentarz jest położony w lesie, pięknie urządzony i otoczony betonowym ogrodzeniem. Po wewnętrznej stronie płotu posadzono żywopłot różany. Niestety, duża część krzewów ma wyschnięte wierzchołki pędów, jednak widać, że pączkują one ponownie przy korzeniu. Groby są pokryte trawą. Prawie na każdym z nich znajduje się pomalowany na biało, drewniany krzyż z czarnym napisem. Ponadto na każdej mogile leży cementowa płyta o wymiarach 80 x 40 x 8 cm z nadrukowanym szarawoczarnym numerem. Płyty nagrobne nie wyglądają za dobrze. Dziesięć z nich jest przełamanych. [Sprawozdanie z lipca 1928 r.]

W archiwach można znaleźć ten i inne dokumenty na podstawie których możemy odtworzyć wygląd cmentarza Zawady I pod koniec lat 20 XX w. Groby były pokryte darnią i oznakowane betonowymi, numerowanymi płytami. Na części stały też jeszcze drewniane krzyże wystawione w czasie zakładania nekropoli. Cmentarz miał betonowe ogrodzenie. Mimo, że do dzisiaj nie zachowały się żadne jego elementy, wiemy, jak wyglądało. Ogrodzenia takie spotykamy bowiem na wielu cmentarzach w regionie, gdyż wzór ten był zamawiany w Ostrołęce przez białostocki urząd wojewódzki i wykorzystywany do grodzenia wszystkich miejsc pamięci. Wzdłuż płotu, wewnątrz cmentarza zasadzony został różany żywopłot, jednak należy wątpić, by przetrwał on długo w leśnych warunkach.

Reklama

Ze wspomnień mieszkańców wynika, że w okresie międzywojennym cmentarz w Zawadach był otoczony opieką. Podobno, raz w miesiącu z Myszyńca przyjeżdżał rowerem policjant, który był lokalnym opiekunem tego miejsca i kontrolował jego stan. Ponad siedem dekad po zakończeniu II wojny światowej cmentarz Zawady I przetrwał w niemal zupełnym zapomnieniu. Głównym powodem otwarcie wykazywanej niechęci mieszkańców było odium niemieckości wynikające z wcześniejszego zainteresowania tym miejscem ze strony Volksbundu.

Okrucieństwa II wojny światowej przypieczętowały los cmentarza. Nie pamiętano, że leżą tutaj żołnierze obu armii walczących podczas I wojny światowej i że wielu spośród nich było polskiego pochodzenia. Cmentarz nazywano niemieckim, a w tamtych latach wszystko co niemieckie kojarzyło się jednoznacznie negatywnie. Nikt też już nie kontrolował stanu nekropoli, która pozostawała bez ochrony instytucjonalnej ze strony urzędów odpowiedzialnych za stan cmentarzy wojennych."

To fragment jednego z dwóch tekstów, których jestem współautorem. W tych dwóch tekstach opisaliśmy, co działo się w 1915 roku we wsiach Zawady w gminie Baranowo i Dąbrówka w gminie Lelis, a także cmentarze które po tym roku powstały i ich dalsze losy.

Książkę, która jest efektem sierpniowego spotkania Wykrot 2020 w Kurpiowskiej Krainie Wykrot koło Myszyńca można już przeczytać na stronie internetowej Dziedzictwo Wielkiej Wojny.

Wersja drukowana powinna się pojawić na początku 2021 roku i trafi do bibliotek, w tym do biblioteki w Ostrołęce. To propozycja dla tych, którzy wolą tradycyjną lekturę książek.

Książka dostępna jest w wersji cyfrowej w popularnym formacie PDF. Publikację można znaleźć pod adresem https://wielka-wojna.pl/wp-content/uploads/2020/12/Dziedzictwo_IT.pdf.

"Dziedzictwo I wojny światowej po stuleciu. Stan badań i ochrony"

Spis treści:

Małgorzata Karczewska, Maciej Karczewski, Jacek Czaplicki - "Historia i archeologia cmentarza z czasów I wojny światowej pod Zawadami w Puszczy Kurpiowskiej".

Marcin Czarnowicz, Agnieszka Ochał-Czarnowicz - "Goszcza - świadectwa archeologiczne obrony Krakowa w listopadzie 1914 roku".

Piotr Kędziora-Babiński - "Prace ekshumacyjne grobów i cmentarzy żołnierzy armii rosyjskiej z lat 1914-1915".

Mieszko Ćwiertnia, Marcin Czarnowicz - "Mogiły Wielkiej Wojny na terenie gminy Kocmyrzów-Luborzyca".

Jacek Czaplicki, Małgorzata Karczewska - "Wartość mikrohistorii, czyli pierwszowojenne dzieje Dąbrówki".

Krzysztof Wołoszczak - "Dzwony jako surowiec i nośniki pamięci Wielkiej Wojny na przykładzie powiatu kętrzyńskiego".

Reklama

Andrzej Ochał - "Mauzoleum poległych w Wielkiej Wojnie w Riesenburgu/Prabutach".

Artur Student - "Miejsca pamięci o Wielkiej Wojnie 1914-1918 z terenu obecnego województwa śląskiego".

Michał Budnik "Rozbudowa fortyfikacyjna poznańskiej twierdzy w 1914 roku".

Michał Furmaniak - "Bogowie wojny. Niemieccy dowódcy Wielkiej Wojny i pamięć o nich na terenie dzisiejszej Polski".

Dziękuję moim współautorom: Małgorzata Karczewska i Maciej Karczewski, oraz autorom innych tekstów za współpracę nad książką.

Zachęcam wszystkich autorów książek z opracowaniami o historii regionu, do publikowania cyfrowych wersji. W obecnych czasach, gdy musimy ograniczać kontakty między ludzkie i wyprawy do biblioteki, książki cyfrowe mają szansę dotrzeć do większej ilości czytelników w regionie, a również na świecie.

Książka dostępna jest w wersji cyfrowej w popularnym formacie PDF. Publikację można znaleźć pod adresem https://wielka-wojna.pl/wp-content/uploads/2020/12/Dziedzictwo_IT.pdf.

O autorze

Jacek Czaplicki, wędrowiec rowerowy badający zapomniane miejsca oraz historie Kurpiowszczyzny i okolic, autor facebookowego profilu "Rowerem wokół Ostrołęki", na którym znajduje się wiele lokalnych ciekawostek historycznych z zapomnianymi cmentarzami włącznie.

Więcej felietonów w dziale Mało obiektywnie.

Fot. Uczestnicy III konferencji społecznych i instytucjonalnych badaczy dziedzictwa I wojny światowej (Wykrot koło Myszyńca, 27-28 sierpnia 2020 r.) podczas sesji terenowej/Autor Maciej Karczewski

komentarze: -

10:09, 19.12.2020r.